Ustalenie rokowania w chorobie nowotworowej

Informacje ogólne

U wielu osób rak może bardzo dobrze reagować na leczenie. Obecnie więcej ludzi niż kiedykolwiek ma szansę na normalne życie po zakończeniu leczenia nowotworu złośliwego. Należy jednak pamiętać, że wykrycie raka we wczesnym stadium zaawansowania, zanim rozrósł lub rozprzestrzenił się w organizmie, daje większe szanse na pomyślny rezultat leczenia. W przypadku występowania przerzutów leczenie staje się trudniejsze, a ogólne szanse pacjenta na przeżycie są o wiele niższe.

Czynniki prognostyczne i predykcyjne wykorzystywane są podczas układania planu leczenia i przewidywania jego rezultatów:

• Czynnik prognostyczny to cecha nowotworu złośliwego (na przykład rozmiary guza) lub cecha pacjenta (na przykład wiek), która może wpłynąć na efekty leczenia.
• Czynnik predykcyjny pomaga przewidzieć, czy rak odpowie na dany rodzaj terapii. Niektóre z leków działają wyłącznie, jeżeli cząsteczki (na przykład białka) znajdują się wewnątrz komórek nowotworowych lub na ich powierzchni.

Czynniki wpływające na rokowanie w chorobie nowotworowej

Rokowanie u pacjentów chorych na raka zależy od kilku czynników. Optymistyczne czynniki prognostyczne mogą pozytywnie wpływać na rezultaty leczenia, a niekorzystne – negatywnie.

Z nowotworami złośliwymi wiąże się szereg istotnych czynników prognostycznych:

• Rodzaj nowotworu złośliwego
• Podtyp nowotworu złośliwego, określony na podstawie rodzaju komórek lub tkanki (w badaniu histopatologicznym)
• Rozmiary guza
• Odległość i lokalizacja przerzutów (stopień zaawansowania nowotworu złośliwego)
• Tempo wzrostu komórek nowotworowych (złośliwość histologiczna)

Ponadto, istnieją ważne czynniki prognostyczne związane bezpośrednio z chorym:

• Wiek i płeć
• Wszelkie problemy zdrowotne i ogólny stan zdrowia
• Zdolność do wykonywania codziennych czynności, takich jak zaspokajanie potrzeb fizycznych (stan sprawności)
• Utrata masy ciała i jej przebieg
• Zdolność pacjenta do przezwyciężenia skutków ubocznych leczenia
• Odpowiedź na leczenie

Rodzaje statystyk przeżywalności

Lekarze często sięgają do badań, które mierzą wskaźniki przeżywalności w danym rodzaju raka, stopniu zaawansowania lub grupie ryzyka.

Należy pamiętać, że statystyki dotyczące przeżywalności w chorobach nowotworowych stanowią jedynie bardzo ogólne szacunki, bazujące na analizie dużej liczby osób chorujących na raka. Przeżywalność u danego pacjenta może różnić się od tych statystyk w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu złośliwego. Ponadto, statystyki opierają się również na danych liczbowych sprzed wielu lat i mogą nie odzwierciedlać najnowszych postępów w dziedzinie leczenia raka. Mogą one również nie uwzględniać różnych reakcji na leczenie, chorób współistniejących lub śmierci z innego powodu niż rak.

O ile zatem statystyki dotyczące nowotworów złośliwych dają ogólne wyobrażenie o przeżywalności, dokładne przewidzenie efektów leczenia u danego pacjenta wyłącznie na ich podstawie nie jest możliwe. Należy zapytać lekarza o stosowane przez niego wskaźniki przeżywalności i sposób, w jaki mają one zastosowanie do przypadku danego pacjenta.

Istnieje wiele różnych sposobów na przygotowanie i przedstawienie statystyk dotyczących przeżywalności w chorobie nowotworowej. Większość z nich jest kompilowana dla określonego przedziału czasowego, zazwyczaj wynoszącego 5 lat, ale niektóre statystyki obejmują okres 1, 3 lub 10 lat.

Wskaźnik przeżycia netto

Wskaźnik przeżycia netto obrazuje szanse osoby chorującej na raka na przeżycie przy braku innych przyczyn śmierci. Jest on wykorzystywany do oszacowania procenta pacjentów, którzy przeżyją po zachorowaniu na raka i śledzi przeżycie w czasie oraz porównuje je pomiędzy różnymi populacjami.

Na przykład wskaźnik 5-letniego przeżycia netto wynoszący 50% oznacza, że średnio około 50% pacjentów chorujących na raka przeżyje co najmniej 5 lat.

Wskaźnik przeżycia obserwowanego

Wskaźnik przeżycia obserwowanego to procent pacjentów cierpiących na określony rodzaj raka, którzy dożywają konkretnego punktu w czasie po wykryciu u nich choroby. Wskaźnik ten nie uwzględnia przyczyny zgonu, więc śmierć osób, które nie dożywają 5 lat po postawieniu diagnozy może być również skutkiem innych schorzeń lub czynników.

Na przykład wskaźnik 5-letniego przeżycia obserwowanego wynoszący 70% oznacza, że szansa pacjenta na przeżycie 5 lat po zdiagnozowaniu u niego nowotworu złośliwego wynosi 7 do 10.

Wskaźnik przeżycia względnego

Wskaźnik przeżycia względnego porównuje przeżywalność grupy ludzi chorujących na raka z przeżywalnością oczekiwaną w stosunku do grupy ludzi należącej do ogółu społeczeństwa, która posiada takie same cechy jak zestawiana z nią grupa pacjentów (na przykład wiek, płeć lub miejsce zamieszkania). W grupie ludzi należącej do ogółu społeczeństwa nie powinny znajdować się osoby chorujące na nowotwory złośliwe, ale warunek ten jest nierzadko trudny do spełnienia. Względne przeżycie jest więc czasem przeszacowywane.

W przeciwieństwie do przeżycia obserwowanego, które uwzględnia wszystkie przyczyny zgonu, wskaźnik przeżycia względnego bierze pod uwagę jedynie przypadki śmierci spowodowane przez nowotwór złośliwy.

Na przykład wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego wynoszący 63% oznacza, że pacjenci chorujący na raka mają przeciętnie 63% szans na przeżycie co najmniej 5 lat od momentu postawienia diagnozy w porównaniu z analogiczną grupą należącą do ogółu społeczeństwa. Wartość wskaźnika przeżycia względnego może przekraczać 100%. Oznacza to, że wskaźnik przeżycia obserwowanego dotyczący pacjentów chorujących na raka jest wyższy niż oczekiwana długość przeżycia u ogółu społeczeństwa.

Mediana przeżycia

Mediana oznacza wartość lub punkt środkowy. Mediana przeżycia oznacza punkt w czasie po postawieniu diagnozy lub rozpoczęciu leczenia, w którym połowa pacjentów chorujących na raka wciąż żyje. Innymi słowy, oczekuje się, że połowa chorych dożyje do tego punktu lub go przekroczy, a druga połowa nie.

Na przykład jeżeli 50% pacjentów z danym rodzajem nowotworu złośliwego dożywa 12 miesięcy po postawieniu rozpoznania, mediana przeżycia wynosi 12 miesięcy.

Inne rodzaje statystyk przeżywalności

Istnieją również inne rodzaje onkologicznych statystyk przeżywalności, wykorzystywane częściej przez naukowców, którzy przygotowują raporty z wyników badań klinicznych mających na celu odnalezienie nowych metod leczenia nowotworów złośliwych. Przykładami takich wskaźników są przeżycie bezobjawowe (ang. Disease-Free Survival, DFS) oraz przeżycie wolne od progresji (ang. Progression-Free Survival, PFS):

• Wskaźnik przeżycia bezobjawowego to liczba osób, u których po zakończeniu leczenia nie występują żadne ślady nowotworu złośliwego.
• Wskaźnik przeżycia wolnego od progresji to liczba osób poddanych leczeniu onkologicznemu, u których nie występują objawy wznowy nowotworu złośliwego lub u których rak pozostał w tym samym stadium i jest stabilny.

 

---