Rak wątroby
Informacje ogólne
Rak wątroby to nowotwór złośliwy, którego ognisko pierwotne znajduje się w wątrobie (organie wielkości piłki futbolowej, znajdującym się w prawej górnej części jamy brzusznej, poniżej przepony i nad żołądkiem).
Wątroba pełni szereg funkcji, takich jak oczyszczanie z toksyn różnych metabolitów, kontrola metabolizmu węglowodanów i tłuszczu, rozkład krwinek czerwonych, synteza białek osocza, produkcja hormonów oraz substancji biochemicznych wykorzystywanych w procesie trawienia.
Należy pamiętać, że jest to narząd niezbędny do życia, wspierający niemalże wszystkie pozostałe organy. Ze względu na swoje strategiczne położenie i różnorakie funkcje, wątroba jest również narażona na wiele chorób, które mogą tworzyć lepsze warunki do rozwoju nowotworów złośliwych w tym narządzie.
Rak wątroby zazwyczaj tworzy się w hepatocytach, ale istnieją również inne rodzaje tego nowotworu złośliwego, takie jak rak wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych lub wątrobiak zarodkowy, które występują znacznie rzadziej.
Rodzaje raka wątroby
Lekarze dzielą raka wątroby na pięć rodzajów:
- Rak wątrobowokomórkowy – najczęściej spotykany typ tego nowotworu złośliwego
- Rak wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych
- Naczyniakomięsak
- Naczyniakomięsak krwionośny
- Wątrobiak zarodkowy
Czynniki ryzyka
Szereg czynników może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka wątroby. Niektóre z tych czynników można kontrolować, na przykład poprzez zaprzestanie palenia tytoniu, ale na inne pacjent nie ma wpływu – na przykład na obciążenie genetyczne.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka wątroby obejmują:
- Płeć męską
- Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (typu B lub C)
- Marskość wątroby
- Otyłość
- Cukrzycę typu II
- Określone rzadkie choroby (choroby spichrzeniowe glikogenu, choroba Wilsona itd.)
- Aflatoksyny (substancje rakotwórcze wytwarzane przez grzyby)
- Chlorek winylu i dwutlenek toru
- Sterydy anaboliczne
- Arsen
- Używanie tytoniu
- Obciążający wywiad rodzinny
Oznaki i objawy
Wykrycie raka wątroby we wczesnym stadium jest często utrudnione, ponieważ w wielu przypadkach objawy pojawiają się dopiero na dalszym etapie zaawansowania choroby. Małe guzy wątroby są trudne do wykrycia w badaniu fizykalnym. Zanim guz stanie się wyczuwalny, jego rozmiary mogą już być znaczne.
Objawy raka wątroby obejmują:
- Utratę masy ciała bez odchudzania się
- Utratę łaknienia
- Ból w górnej części jamy brzusznej
- Mdłości i wymioty
- Ogólne uczucie osłabienia i zmęczenia
- Obrzęk w obrębie jamy brzusznej
- Zażółcenie powłok skórnych i białek oczu (żółtaczkę)
- Kredowobiałe stolce
Rokowanie
W przypadku, kiedy zmiany nowotworowe są ograniczone do wątroby – w I, II i czasami III stadium zaawansowania choroby – wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego wynosi około 30,5%.
Jeżeli rak nacieka sąsiednie narządy lub węzły chłonne – w stadiach IIIC i IVA – wskaźnik 5-letniego przeżycia jest bardzo niski i wynosi około 10%. W przypadku występowania przerzutów zmian nowotworowych do odległych narządów lub tkanek – w stadium IVB – wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego wynosi około 3%.
Wysoka śmiertelność wśród pacjentów chorych na ten rodzaj nowotworu złośliwego wynika z niezwykle istotnej funkcji wątroby w zakresie kontroli metabolizmu i ogólnego oczyszczania organizmu z toksyn. Warto pamiętać, że w przypadku występowania innych chorób – takich jak zapalenie lub marskość wątroby – w przebiegu raka wątroby, szanse na przeżycie są jeszcze niższe.
Diagnostyka raka wątroby
UWAGA: WCZESNE WYKRYCIE RAKA JEST KLUCZOWE – POSTAWIENIE PRAWIDŁOWEJ DIAGNOZY WE WCZESNYM STADIUM, PRZED ROZROŚNIĘCIEM LUB ROZPRZESTRZENIENIEM SIĘ ZMIAN, ZWIĘKSZA SZANSE NA SKUTECZNE LECZENIE. W PRZYPADKU WYSTĘPOWANIA PRZERZUTÓW LECZENIE STAJE SIĘ TRUDNIEJSZE, A OGÓLNE SZANSE PACJENTA NA PRZEŻYCIE SĄ O WIELE NIŻSZE.
Jak przedstawiono na poniższym wykresie, w przypadku raka wątroby, jak i wielu innych nowotworów złośliwych, śmiertelność jest znacznie wyższa u pacjentów, u których choroba została zdiagnozowana w zaawansowanym stadium lub u których występują przerzuty do innych organów.
Stan wiedzy
Przez wiele lat podstawą diagnostyki nowotworów złośliwych były techniki obrazowe, biopsje i badania krwi. Niestety, wszystkie te metody wiążą się z pewnymi ograniczeniami: po pierwsze, dodatkowe ryzyko i stres związany z biopsją stanowią obciążenie dla pacjenta; po drugie, położenie wątroby pod prawą stroną żeber utrudnia wykonywanie badań obrazowych; po trzecie, obecnie badania krwi nie są wystarczająco dokładne, aby potwierdzić lub wykluczyć istnienie raka wątroby; po czwarte, wszystkie te badania stanowią ogromny koszt w trakcie procesu leczenia.
Ponadto, biopsja wątroby to badanie inwazyjne, które umożliwia przypisanie zmiany do odpowiedniej kategorii według wybranej klasyfikacji prognostycznej, ale jednocześnie wiąże się z komplikacjami i powinno być przeprowadzane wyłącznie u wybranych pacjentów – osób znajdujących się w grupie ryzyka zachorowania na stłuszczeniowe zapalenie wątroby lub zwłóknienie, sugerowane w badaniach laboratoryjnych lub klinicznych, lub na jakąkolwiek inną współistniejącą chorobę wątroby.