Rak jelita grubego

Informacje ogólne

Rak jelita grubego (zwany również rakiem okrężnicy lub rakiem odbytnicy, w zależności od początkowej lokalizacji; schorzenia te często opisywane są razem ze względu na wiele wspólnych cech) to nowotwór złośliwy powstający w okrężnicy lub odbytnicy – dwóch odcinkach jelita grubego. Największą część jelita grubego stanowi okrężnica – przewód mięśniowy o długości około 1,5 m, który wchłania wodę i sól z resztek pozostałych po przejściu pokarmu przez jelito cienkie. Następnie odpadki, które nie zostały wchłonięte w okrężnicy trafiają do odbytnicy, stanowiącej ostatnie 15 cm przewodu pokarmowego, gdzie są gromadzone do momentu wydalenia z organizmu przez odbyt.

Większość nowotworów złośliwych jelita grubego ma początkowo postać polipa – tworu wyrastającego z nabłonka wyścielającego światło okrężnicy lub odbytnicy. Niektóre rodzaje polipów mogą po kilku latach przekształcić się w raka. Jednakże nie wszystkie przypadki polipów prowadzą automatycznie do rozwoju nowotworu złośliwego. Ryzyko zezłośliwienia zależy od rodzaju polipa.

Dwa główne rodzaje polipów to:

  • Polipy gruczolakowate (gruczolaki) – polipy, które czasami ulegają zezłośliwieniu (z tego względu występowanie gruczolaków określa się jako stan przedrakowy).
  • Polipy hiperplastyczne i polipy zapalne – częściej spotykane rodzaje polipów, na ogół nie stanowiące zmian przedrakowych.

Dysplazja – kolejny rodzaj stanu przednowotworowego – to nieprawidłowości w wyglądzie komórek znajdujących się w części polipa lub nabłonka wyścielającego światło okrężnicy lub odbytnicy. Komórki te nie posiadają jednakże cech faktycznych komórek nowotworowych.

Rodzaje raka jelita grubego

W 95% przypadków rak jelita grubego wywodzi się z komórek tworzących gruczoły wytwarzające śluz nawilżający wewnętrzne ściany okrężnicy i odbytnicy. Kiedy lekarze mówią o raku jelita grubego, niemal zawsze mają na myśli:

  • Gruczolakorak, który stanowi ponad 95% wszystkich przypadków raka jelita grubego. Ten rodzaj nowotworu złośliwego powstaje w komórkach tworzących gruczoły wytwarzające śluz nawilżający wewnętrzne ściany okrężnicy i odbytnicy.

Inne, rzadziej spotykane rodzaje nowotworów również mogą mieć swój początek w okrężnicy lub odbytnicy. Należą do nich:

  • Rakowiaki, czyli nowotwory wywodzące się z wyspecjalizowanych jelitowych komórek wewnątrzwydzielniczych.
  • Nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (ang. Gastrointestinal Stromal Tumours, GISTs), wywodzące się z wyspecjalizowanych komórek znajdujących się w ścianie okrężnicy zwanych komórkami śródmiąższowymi Cajala. W niektórych przypadkach guzy te są łagodne (tj. niezłośliwe) i mogą znajdować się w dowolnym miejscu przewodu pokarmowego, ale ich występowanie w okrężnicy nie jest często spotykanym zjawiskiem.
  • Chłoniaki, czyli nowotwory złośliwe wywodzące się z komórek układu limfatycznego, które najczęściej pojawiają się w węzłach chłonnych, ale mogą również powstawać w okrężnicy, odbytnicy lub innych narządach.
  • Mięsaki, czyli nowotwory złośliwe, które mogą powstawać w naczyniach krwionośnych, warstwach mięśni lub innych tkankach łącznych w ścianie okrężnicy i odbytnicy. Mięsaki okrężnicy lub odbytnicy są jednak rzadko spotykane.

Czynniki ryzyka

Naukowcy wyodrębnili kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia polipów jelita grubego lub raka jelita grubego u danego pacjenta. Najważniejsze z tych czynników obejmują:

  • Starszy wiek
  • Polipy jelita grubego lub rak jelita grubego w wywiadzie
  • Chorobę zapalną jelit w wywiadzie
  • Rak jelita grubego lub polipy gruczolakowate w wywiadzie rodzinnym
  • Posiadanie zespołu dziedzicznego
  • Rasę i pochodzenie etniczne
  • Cukrzycę typu 2

Stwierdzono również związek pomiędzy dietą, masą ciała i aktywnością fizyczną a ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego. Czynniki ryzyka zachorowania na raka jelita grubego związane ze stylem życia obejmują między innymi:

  • Nadwagę lub otyłość
  • Brak aktywności fizycznej
  • Określone rodzaje diet
  • Palenie tytoniu
  • Nadużywanie alkoholu

Oznaki i objawy

Na początkowym etapie rak jelita grubego może nie dawać żadnych symptomów; większość ewentualnych objawów jest spowodowana schorzeniami innymi niż rak jelita grubego, takimi jak infekcja, hemoroidy lub zespół jelita drażliwego.

Objawy i oznaki mogą obejmować:

  • Zmianę pracy jelit, na przykład biegunki, zaparcia lub oddawanie stolców ołówkowatych, trwające dłużej niż kilka dni
  • Uczucie potrzeby wypróżnienia, które nie mija po oddaniu stolca
  • Krwawienie z odbytnicy
  • Krew w stolcu, która może powodować jego ciemnienie
  • Skurcze lub ból brzucha
  • Osłabienie i uczucie zmęczenia
  • Nieplanowaną utratę masy ciała

Ponadto, rak jelita grubego może często powodować krwawienie do przewodu pokarmowego. Podczas gdy w niektórych przypadkach krew jest widoczna w ekskrementach lub odpowiada za ich ciemniejszą barwę, często stolec wygląda całkowicie prawidłowo. Jednakże wraz z upływem czasu przedłużająca się utrata krwi może prowadzić do spadku liczby czerwonych krwinek poniżej normy (niedokrwistości). Czasami pierwszym objawem raka jelita grubego jest mała liczba krwinek czerwonych stwierdzona w badaniu krwi.

Rokowanie

Współczynnik przeżywalności w przypadku raka jelita grubego jest związany ze stopniem zaawansowania nowotworu złośliwego i jego umiejscowieniem. Nowotwory złośliwe rozwijające się w odbytnicy zazwyczaj są bardziej śmiertelne niż guzy okrężnicy. Ponadto, zasadniczą różnicę można dostrzec pomiędzy początkowym, a zaawansowanym stadium choroby. Wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego pacjentów w I stadium raka jelita grubego wynosi około 90%, a w II stadium – odpowiednio 80% i 50% w przypadku stadiów IIA i IIB. Podobne wartości można zaobserwować w przypadku III stadium, gdzie wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego pacjentów w stadium IIIA wynosi około 80%, a pacjentów w stadium IIIB – około 50%. Rak jelita grubego, który rozprzestrzenił się na inne części ciała jest często trudniejszy do wyleczenia, a rokowanie – mniej pomyślne. IV stadium raka jelita grubego – z przerzutami do odległych organów – pozwala na przeżycie 5 lub więcej lat w około 11% przypadków. Niemniej jednak często dostępnych jest wiele możliwości leczenia pacjentów również na tym etapie zaawansowania choroby.

Diagnostyka raka jelita grubego

UWAGA: WCZESNE WYKRYCIE RAKA JEST KLUCZOWE – POSTAWIENIE PRAWIDŁOWEJ DIAGNOZY WE WCZESNYM STADIUM, PRZED ROZROŚNIĘCIEM LUB ROZPRZESTRZENIENIEM SIĘ ZMIAN, ZWIĘKSZA SZANSE NA SKUTECZNE LECZENIE. W PRZYPADKU WYSTĘPOWANIA PRZERZUTÓW LECZENIE STAJE SIĘ TRUDNIEJSZE, A OGÓLNE SZANSE PACJENTA NA PRZEŻYCIE SĄ O WIELE NIŻSZE.

Stan wiedzy

Istnieją różne techniki służące do diagnozowania raka jelita grubego. Należą do nich kolonoskopia i badania krwi; z metodami tymi wiążą się jednak pewne ograniczenia, takie jak stres u pacjenta wynikający z wprowadzenia sondy do jelita grubego lub brak specyficzności badania krwi. Z tego względu konieczne jest opracowanie nowych metod mających na celu identyfikację tego rodzaju nowotworów złośliwych.

 

<<< Powrót