Rak gruczołu krokowego
Informacje ogólne
Za początek raka gruczołu krokowego uznaje się moment, w którym komórki prostaty – gruczołu występującego wyłącznie u mężczyzn, wydzielającego płyn będący częścią nasienia – zaczynają dzielić się w niekontrolowany sposób.
Gruczoł krokowy znajduje się poniżej pęcherza moczowego, przed odbytnicą, a jego wielkość może zmieniać się z wiekiem – u młodych mężczyzn wielkość prostaty porównywalna jest do orzecha włoskiego, natomiast u starszych mężczyzn gruczoł ten może być znacznie większy.
W niektórych przypadkach rak gruczołu krokowego rośnie i rozprzestrzenia się w wysokim tempie, jednakże zazwyczaj jego wzrost jest powolny. W rzeczywistości, podczas sekcji zwłok często okazuje się, że wielu starszych mężczyzn (a nawet niektórzy z młodszych pacjentów), którzy zmarli z innych przyczyn, cierpiało również na raka gruczołu krokowego, który nie wpływał na jakość ich życia. W wielu przypadkach ani pacjent, ani jego lekarze nie wiedzieli o istnieniu nowotworu złośliwego.
Rak gruczołu krokowego to drugi najczęściej występujący nowotwór złośliwy u mężczyzn w Stanach Zjednoczonych, zaraz po raku skóry. Stanowi on drugą najpowszechniejszą przyczynę zgonu z powodu nowotworu złośliwego u mężczyzn. Rak gruczołu krokowego występuje częściej u Afroamerykanów, niż u mężczyzn rasy białej. Ponadto, śmierć z powodu raka gruczołu krokowego jest bardziej prawdopodobna u Afroamerykanów, niż u mężczyzn rasy białej.
Rodzaje raka gruczołu krokowego
Wyróżnia się kilka rodzajów raka gruczołu krokowego, ale niemal wszystkie z nich wywodzą się z rodzaju głównego:
- Gruczolakorak: rodzaj raka gruczołu krokowego rozwijający się z komórek gruczołowych (wytwarzających płyn stanowiący część nasienia).
Inne rodzaje raka powstające w gruczole krokowym to:
- Mięsaki
- Nowotwory drobnokomórkowe
- Guzy neuroendokrynne (inne niż nowotwory drobnokomórkowe)
- Raki z komórek przejściowych
Czynniki ryzyka
Mimo, iż przyczyny powstawania raka gruczołu krokowego nie zostały jeszcze w pełni poznane, badacze wyszczególnili kilka czynników, które mogą przyczyniać się do jego rozwoju u mężczyzn.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka gruczołu krokowego powszechnie przyjęte przez środowisko medyczne obejmują:
- Wiek
- Rasę/pochodzenie etniczne
- Czynniki geograficzne
- Obciążający wywiad rodzinny
- Mutacje genetyczne
Inne czynniki ryzyka o mniej jednoznacznym wpływie na rozwój raka gruczołu krokowego to:
- Dieta
- Otyłość
- Palenie tytoniu
- Narażenie na szkodliwe czynniki w miejscu pracy
- Zapalenie gruczołu krokowego
- Zakażenia przenoszone drogą płciową
- Wazektomia
Oznaki i objawy
Rak gruczołu krokowego na początkowym etapie zazwyczaj nie daje żadnych objawów, jednakże choroba w bardziej zaawansowanym stadium może w niektórych przypadkach wywoływać objawy, takie jak:
- Problemy z oddawaniem moczu, w tym powolny lub słaby strumień moczu lub potrzeba częstszego oddawania moczu, szczególnie w nocy
- Krwiomocz
- Trudności w uzyskaniu erekcji (zaburzenia erekcji)
- Ból bioder, pleców (kręgosłupa), klatki piersiowej (żeber) i innych okolic, wywołany zmianami przerzutowymi do kości
- Osłabienie lub drętwienie nóg lub stóp, lub wręcz utrata kontroli nad oddawaniem moczu lub stolca z powodu nacisku wywieranego przez guz na rdzeń kręgowy
Rokowanie
W I i II stadium zaawansowania – bez oznak zmian przerzutowych poza gruczołem krokowym – wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego wynosi niemal 100%. Około 4 na 5 przypadków raka gruczołu krokowego jest wykrywanych właśnie na takim wczesnym etapie. W przypadku stwierdzenia naciekania sąsiadujących struktur – raka w III i IV stadium – wskaźnik 5-letniego przeżycia względnego również wynosi niemal 100%. Jednakże w przypadku raka w IV stadium, z przerzutami do odległych węzłów chłonnych, kości lub innych narządów, szanse na przeżycie kolejnych 5 lat spadają drastycznie do około 28%. Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że śmiertelność związana z tym rodzajem nowotworu złośliwego nie jest wysoka, ponieważ jest on często wykrywany zanim skuteczne leczenie stanie się niemożliwe.
Diagnostyka raka gruczołu krokowego
UWAGA: WCZESNE WYKRYCIE RAKA JEST KLUCZOWE – POSTAWIENIE PRAWIDŁOWEJ DIAGNOZY WE WCZESNYM STADIUM, PRZED ROZROŚNIĘCIEM LUB ROZPRZESTRZENIENIEM SIĘ ZMIAN, ZWIĘKSZA SZANSE NA SKUTECZNE LECZENIE. W PRZYPADKU WYSTĘPOWANIA PRZERZUTÓW LECZENIE STAJE SIĘ TRUDNIEJSZE, A OGÓLNE SZANSE PACJENTA NA PRZEŻYCIE SĄ O WIELE NIŻSZE.
Jak przedstawiono na poniższym wykresie, w przypadku raka gruczołu krokowego, jak i wielu innych nowotworów złośliwych, śmiertelność jest znacznie wyższa u pacjentów, u których choroba została zdiagnozowana w zaawansowanym stadium lub u których występują przerzuty do innych organów.
Stan wiedzy
Obecnie rak gruczołu krokowego wykrywany jest na podstawie biopsji prostaty (badania polegającego na wycięciu małej próbki tkanki prostaty w celu przeprowadzenia analizy histopatologicznej pod mikroskopem).
Podczas biopsji gruczołu krokowego, cienka igła zostaje wprowadzona przez odbytnicę (biopsja przezodbytnicza), przez cewkę moczową lub przez obszar pomiędzy odbytem i workiem mosznowym (krocze). Najczęściej wykorzystywaną metodą badania jest biopsja przezodbytnicza. Próbki tkanki pobrane podczas biopsji są badane na obecność komórek nowotworowych.
Biopsję można przeprowadzić, jeżeli wcześniejsze badanie markera nowotworowego PSA (swoistego antygenu sterczowego) wykazało jego podwyższony poziom we krwi pacjenta lub jeżeli w palpacyjnym badaniu przezodbytniczym stwierdzono nieprawidłowości w budowie prostaty lub zgrubienie.
Niestety podwyższony poziom PSA spotyka się również w przypadku łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, zawału gruczołu krokowego, bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego lub infekcji układu moczowego.
Ponadto, niektóre czynności urologiczne również mogą wpływać na poziom PSA. Należą do nich:
- Badanie per rectum
- Masaż gruczołu krokowego
- Przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego (pobranie materiału powinno odbyć się co najmniej po 6 tygodniach)
- Biopsja gruczołu krokowego (pobranie materiału powinno odbyć się co najmniej po 6 tygodniach)
- Badanie ultrasonograficzne
- Cystoskopia
Co więcej, po przeprowadzeniu terapii hormonalnej poziom PSA nie zawsze odzwierciedla odpowiedź guza na leczenie, a leki antyandrogenne mogą obniżać poziom PSA w przypadku występowania resztkowych ognisk nowotworu.
Biopsja gruczołu krokowego wiąże się również z niewielkim ryzykiem wystąpienia komplikacji. Należą do nich:
- Infekcje, które częściej spotyka się u pacjentów z niezdiagnozowanym zapaleniem gruczołu krokowego. W większości przypadków przyjęcie antybiotyku przed biopsją zapobiega rozwijaniu się zakażenia.
- Krwawienie do cewki moczowej lub pęcherza moczowego, które może skutkować powstawaniem pęcherzy wypełnionych krwią (krwiaków), niemożnością oddania moczu lub częstą potrzebą oddawania moczu.
- Niewielkie krwawienie z odbytnicy, którego mogą doświadczyć pacjenci, u których przeprowadzona została biopsja przeodbytnicza. Zazwyczaj nie trwa ono dłużej niż 2–3 dni po badaniu.
- Reakcja alergiczna na leki znieczulające stosowane podczas biopsji.