Czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy

Informacje ogólne

Przyczyną około 22% zgonów z powodu nowotworów złośliwych jest palenie tytoniu. Kolejne 10% spowodowane jest otyłością, nieodpowiednią dietą, brakiem aktywności fizycznej lub piciem alkoholu. Inne czynniki obejmują niektóre infekcje, narażenie na promieniowanie jonizujące i zanieczyszczenie powietrza. Niemal 20% przypadków zachorowania na nowotwór złośliwy w krajach rozwijających się jest wynikiem infekcji, takich jak zapalenie wątroby typu B lub C czy zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Działanie tych czynników – co najmniej częściowo – polega na modyfikacji DNA zawartego w komórkach. W większości przypadków do rozwinięcia się raka potrzebne jest wiele mutacji genetycznych. Około 5–10% przypadków zachorowania na nowotwory złośliwe jest spowodowane wadami genetycznymi odziedziczonymi po rodzicach.

Zazwyczaj nie jest możliwe jednoznaczne określenie, dlaczego niektóre osoby cierpią na raka, a inne nie. Badania wykazały jednakże, że pewne czynniki ryzyka mogą zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór złośliwy (istnieją również czynniki zmniejszające ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego, określane mianem czynników chroniących.)

Czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy obejmują narażenie na działanie chemikaliów lub innych substancji, a także pewne rodzaje zachowań. Wśród nich można wyróżnić również kwestie niezależne od pacjenta, takie jak jego wiek czy obciążenie genetyczne. Zapadalność na określone nowotwory złośliwe wśród członków jednej rodziny może sugerować występowanie u pacjenta dziedzicznego zespołu nowotworowego.

Większość czynników ryzyka i czynników chroniących jest początkowo identyfikowana podczas badań epidemiologicznych, w ramach których naukowcy analizują duże grupy ludzi i porównują osoby, które zapadają na choroby nowotworowe z osobami zdrowymi. Badania te mogą wykazać, że prezentowanie określonych zachowań przez osoby chore na raka i ich narażenie na działanie określonych substancji chemicznych jest mniej lub bardziej prawdopodobne niż w przypadku osób zdrowych.

Niemniej jednak, badania epidemiologiczne nie mogą być jedyną podstawą stwierdzenia, że dane zachowanie lub substancja powodują raka – na przykład wynik badania może być przypadkowy lub rzeczywisty czynnik ryzyka może być zupełnie inny niż naukowcy przypuszczają. Wyniki takie są jednakże często nagłaśniane przez media, co może prowadzić do nieprawidłowego wyobrażenia o procesie powstania i rozprzestrzeniania się nowotworów złośliwych.

W przypadku, kiedy szereg badań wskazuje na ten sam związek pomiędzy potencjalnym czynnikiem ryzyka i zwiększoną częstotliwością występowania nowotworu złośliwego oraz istnieje prawdopodobny mechanizm wyjaśniający faktyczny wpływ czynnika ryzyka na powstawanie raka, naukowcy mogą z większą pewnością mówić o zależności pomiędzy danym czynnikiem a występowaniem nowotworu złośliwego.

Główne czynniki ryzyka

Poniższa lista zawiera znane lub przypuszczalne czynniki ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy, które są najczęstszym przedmiotem badań naukowych. O ile niektórych z tych czynników można uniknąć, inne są od pacjenta niezależne, jak na przykład starzenie się. Ograniczenie ekspozycji na czynniki ryzyka, których można uniknąć przyczynia się do zmniejszenia prawdopodobieństwa zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów złośliwych.

• Wiek
• Picie alkoholu
• Narażenie na działanie substancji rakotwórczych
• Przewlekły stan zapalny
• Dieta
• Przyjmowanie leków hormonalnych
• Immunosupresja
• Czynniki zakaźne
• Otyłość
• Promieniowanie
• Narażenie na działanie promieniowania słonecznego
• Używanie tytoniu